COACH
Phần 1: Coach là gì?
1. Định nghĩa đơn giản: Coach
(Huấn luyện viên) là một chuyên gia sử dụng phương pháp đối thoại, đặt câu hỏi
và lắng nghe chủ động để giúp một cá nhân hoặc một nhóm (khách hàng - Coachee)
tự khám phá tiềm năng, tìm ra câu trả lời và giải pháp của chính họ, từ đó tối
ưu hóa hiệu suất và đạt được mục tiêu trong công việc hoặc cuộc sống.
2. Điểm cốt lõi cần nhớ:
- Coach
KHÔNG đưa ra lời khuyên: Khác với chuyên gia tư vấn
(Consultant) hay người cố vấn (Mentor), Coach không áp đặt kiến thức hay
kinh nghiệm của mình. Họ tin rằng khách hàng đã có sẵn câu trả lời bên
trong. Nhiệm vụ chính của Coach là khơi dậy kiến thức, khả năng bên trong
của Coachee.
- Coach
tập trung vào "LÀM THẾ NÀO": Họ giúp khách hàng
đi từ trạng thái hiện tại đến trạng thái mong muốn bằng cách tập trung vào
hành động và tương lai. Coach giúp cho Coachee thấy được GAP và làm sao để
lắp đầy nó.
- Là một quá trình hợp tác: Coach và Coachee là những đối tác bình đẳng trong một hành trình khám phá và phát triển. Đây là một kết nối liên tục trong suốt quá trình huấn luyện một cách cởi mở và bình đẳng.
Theo Liên đoàn Khai vấn Quốc tế (ICF), coaching là
"quá trình hợp tác với khách hàng trong một quá trình kích thích tư duy và
sáng tạo, truyền cảm hứng để họ phát huy tối đa tiềm năng cá nhân và nghề nghiệp
và chính trong cuộc sống."
Phần 2: Phân loại Coach, Quy trình & Kỹ thuật
chi tiết
Coaching có rất nhiều loại hình, nhưng có thể được nhóm vào
3 loại chính và phổ biến nhất dưới đây:
Loại 1: Life Coach (Huấn luyện viên Cuộc sống)
- Mô
tả: Life Coach giúp khách hàng xác định và đạt được các mục
tiêu cá nhân, cải thiện các khía cạnh khác nhau trong cuộc sống như mối
quan hệ, sự nghiệp, sức khỏe, tài chính, sự tự tin và tìm kiếm sự cân bằng,
hạnh phúc.
- Đối
tượng: Bất kỳ ai cảm thấy mất phương hướng, muốn
thay đổi, cần động lực hoặc muốn sống một cuộc sống trọn vẹn hơn.
A. Quy trình thực hiện (Thường kéo dài 3-6
tháng)
1. Phiên
Khám phá (Discovery Session): Buổi gặp đầu tiên (thường miễn
phí, sơ vấn) để Coach và khách hàng tìm hiểu nhau, xác định sự phù hợp. Coach sẽ
hỏi về những mong muốn, thách thức của khách hàng.
2. Thiết lập
Nền tảng & Mục tiêu: Cả hai cùng làm rõ các giá trị sống cốt
lõi của khách hàng hay điều ưu tiên của khách hàng là gì.
Dựa trên đó, thiết lập các mục
tiêu lớn cho toàn bộ hành trình coaching theo nguyên tắc SMART (Cụ thể, Đo lường
được, Khả thi, Liên quan, Có thời hạn).
3. Các
phiên Huấn luyện Định kỳ (Coaching Sessions): Thường diễn ra 1-2 tuần/lần
(khoảng 60 phút/phiên). Trong mỗi phiên, khách hàng sẽ mang đến một chủ đề hoặc
một mục tiêu nhỏ. Coach sẽ sử dụng các kỹ thuật để giúp khách hàng khám phá sâu
hơn. Dựa vào các mục tiêu đã vạch ra ở mục 2, thì việc chia nhỏ và giải quyết các
mục tiêu này sẽ được thực hiện một cách linh động và được thảo luận trước.
4. Lên Kế
hoạch Hành động & Cam kết: Cuối mỗi phiên, khách hàng sẽ
tự đưa ra những hành động cụ thể mình sẽ thực hiện trước buổi tiếp theo. Coach
giúp giữ sự cam kết và trách nhiệm. Tự khách hàng (coachee) sẽ đưa ra những hành
động nào mà bản thân cảm thấy cần thiết, yêu thích … Coach sẽ giúp coachee tự
giải quyết những vấn đề đó.
5. Đánh
giá & Tổng kết: Khi kết thúc hành trình, cả hai cùng nhìn lại
những thay đổi, ăn mừng thành công và vạch ra hướng đi tiếp theo cho khách
hàng. Đây là bước đúc kết theo từng chặn và cả tổng kết quá trình. Cùng nhau nhìn
lại những kết quả đạt được so với mục tiêu ban đầu đề ra – đảm bảo rằng GAP đã được
lắp đầy.
B. Các kỹ thuật Coaching đặc trưng
- Bánh
xe Cuộc đời (Wheel of Life): Một công cụ trực quan
giúp khách hàng tự đánh giá mức độ hài lòng của mình trên 8-10 khía cạnh
cuộc sống (sự nghiệp, gia đình, sức khỏe, tài chính, v.v.). Từ đó xác định
lĩnh vực nào cần được ưu tiên cải thiện.
- Đặt
câu hỏi Mạnh mẽ (Powerful Questions): Những câu hỏi mở,
khơi gợi và kích thích tư duy sâu. Ví dụ: "Nếu tiền bạc và thời gian
không phải là vấn đề, bạn thực sự muốn làm gì?", "Điều gì đang
thực sự ngăn cản bạn?", "Thành công đối với bạn trông như thế
nào?".
- Lắng
nghe Chủ động ở Cấp độ 3: Lắng nghe không chỉ lời
nói, mà cả cảm xúc, ngôn ngữ cơ thể và những điều chưa được nói ra để thấu
hiểu toàn diện về khách hàng.
- Kỹ
thuật Dòng thời gian (Timeline Technique):
Giúp khách hàng hình dung về tương lai mong muốn hoặc nhìn lại quá khứ để
rút ra bài học, giải phóng những niềm tin giới hạn.
- Xác
định Giá trị Cốt lõi: Giúp khách hàng nhận ra điều gì là
quan trọng nhất đối với họ, làm kim chỉ nam cho mọi quyết định.
Loại 2: Executive / Leadership Coach (Huấn luyện
viên Lãnh đạo / Cấp cao)
- Mô
tả: Tập trung vào việc phát triển năng lực lãnh đạo, quản
lý và hiệu suất công việc cho các nhà quản lý cấp trung, lãnh đạo cấp cao
và giám đốc điều hành. Mục tiêu thường gắn liền với kết quả kinh doanh của
tổ chức.
- Đối
tượng: CEO, giám đốc, trưởng phòng, quản lý và những
cá nhân có tiềm năng lãnh đạo.
A. Quy trình thực hiện (Thường theo dự án 6-12
tháng)
1. Họp 3
bên (Tripartite Meeting): Buổi gặp mặt giữa Coach, khách hàng
(Coachee) và người quản lý trực tiếp của khách hàng (hoặc Giám đốc Nhân sự) để
thống nhất mục tiêu coaching, cách đo lường thành công và các quy tắc bảo mật.
2. Thu thập
Dữ liệu & Đánh giá: Coach sử dụng các công cụ đánh giá chuyên
sâu như Phản hồi 360 độ (lấy ý kiến từ cấp trên, cấp dưới, đồng nghiệp),
các bài kiểm tra tính cách (MBTI, DISC) để có cái nhìn toàn diện về điểm mạnh,
điểm yếu và phong cách lãnh đạo của khách hàng.
3. Lập Kế
hoạch Phát triển Cá nhân: Dựa trên dữ liệu thu thập, Coach và khách
hàng cùng xây dựng một kế hoạch hành động chi tiết với các mục tiêu cụ thể cần
đạt được (ví dụ: cải thiện kỹ năng giao tiếp, nâng cao khả năng ra quyết định).
4. Các
phiên Huấn luyện 1:1: Diễn ra định kỳ. Coach giúp nhà lãnh đạo nhận
thức về hành vi của mình, thử nghiệm các phương pháp tiếp cận mới, giải quyết
các thách thức thực tế trong công việc (quản lý xung đột, tạo động lực cho đội
nhóm, v.v.).
5. Theo
dõi & Đánh giá Tiến độ: Có thể có các buổi họp 3 bên giữa kỳ để cập
nhật tiến độ với tổ chức. Coach giúp nhà lãnh đạo tự đánh giá và điều chỉnh
hành động.
6. Đo lường
ROI & Báo cáo Kết quả: Cuối chương trình, đo lường sự thay đổi dựa
trên các tiêu chí đã thống nhất ban đầu (cả định tính và định lượng) và báo cáo
lại cho tổ chức.
B. Các kỹ thuật Coaching đặc trưng
- Phản
hồi 360 độ (360-Degree Feedback): Công cụ cốt lõi để thu thập
thông tin đa chiều về nhận thức của người khác đối với nhà lãnh đạo, giúp
họ "soi gương" và nhận ra những "điểm mù" của bản
thân.
- Shadow
Coaching (Coaching trong bóng tối): Coach tham dự các cuộc họp
hoặc quan sát nhà lãnh đạo làm việc trong môi trường thực tế để đưa ra phản
hồi trực tiếp và tức thì về hành vi của họ. Coach sẽ tham gia quan sát những
hoạt động của Coachee để nắm rõ những “góc khuất” chưa thể hiện trong những
buổi phỏng vấn hay trao đổi … có thể là một hành vi trong vô thức.
- Mô
hình GROW (Goal, Reality, Options, Will): Một
cấu trúc kinh điển cho các phiên coaching, đặc biệt hiệu quả trong môi trường
doanh nghiệp để giải quyết vấn đề. (Chi tiết trong bảng so sánh).
- Đóng
vai (Role-Playing): Thực hành các tình huống khó như sa
thải nhân viên, đàm phán với đối tác, hoặc đưa ra phản hồi tiêu cực cho cấp
dưới trong một môi trường an toàn.
- Phân
tích các bên liên quan (Stakeholder Analysis):
Giúp nhà lãnh đạo xác định và xây dựng chiến lược tương tác hiệu quả với
các bên liên quan quan trọng (nhân viên, sếp, khách hàng, hội đồng quản trị).
Loại 3: Performance / Skill Coach (Huấn luyện
viên Hiệu suất / Kỹ năng)
- Mô
tả: Tập trung vào việc cải thiện một kỹ năng cụ thể hoặc
nâng cao hiệu suất trong một nhiệm vụ nhất định. Loại hình này thường có
thời gian ngắn, mục tiêu rất rõ ràng và dễ đo lường.
- Đối
tượng: Nhân viên kinh doanh cần cải thiện kỹ năng
chốt sale, một diễn giả cần luyện tập kỹ năng thuyết trình, một lập trình
viên cần học một ngôn ngữ mới hiệu quả hơn.
A. Quy trình thực hiện (Thường ngắn hạn, vài tuần
đến vài tháng)
1. Xác định
"Khoảng trống" Kỹ năng: Coach và khách hàng cùng nhau
xác định chính xác kỹ năng cần cải thiện và mức độ hiệu suất mong muốn đạt được.
"Hiện tại bạn đang ở mức 5/10, bạn muốn lên mức 8/10 trong 2 tháng tới".
2. Quan
sát & Chẩn đoán: Coach sẽ quan sát khách hàng thực hiện kỹ năng
đó (ví dụ: nghe một cuộc gọi bán hàng, xem một bài thuyết trình thử).
3. Phân
tích & Phản hồi Cụ thể: Coach đưa ra những phản hồi chi tiết, chỉ
ra chính xác điểm nào làm tốt, điểm nào cần thay đổi. Ví dụ: "Trong phần mở
đầu, giọng của bạn hơi đều đều. Hãy thử nhấn mạnh vào từ khóa chính...".
4. Hướng dẫn
& Thực hành có Chủ đích (Deliberate Practice): Coach
có thể đưa ra các mô hình, framework hoặc bài tập cụ thể. Khách hàng sẽ luyện tập
lặp đi lặp lại với sự quan sát và điều chỉnh của Coach.
5. Đo lường
& Tinh chỉnh: Liên tục đo lường sự tiến bộ dựa trên các tiêu
chí đã đặt ra. Tinh chỉnh phương pháp luyện tập cho đến khi đạt được mục tiêu.
B. Các kỹ thuật Coaching đặc trưng
- Mô
hình GROW: Rất hiệu quả để cấu trúc một buổi huấn luyện
kỹ năng.
- Goal:
"Mục tiêu của bạn cho bài thuyết trình này là gì?"
- Reality:
"Hiện tại, bạn cảm thấy tự tin nhất và kém tự tin nhất ở phần
nào?"
- Options:
"Có những cách nào khác để bạn mở đầu bài nói chuyện không?"
- Will:
"Vậy bạn sẽ luyện tập cụ thể điều gì từ giờ đến ngày mai?"
- Phản
hồi Sandwich (Sandwich Feedback): Kẹp một lời góp ý (phần
nhân bánh) vào giữa hai lời khen (hai lát bánh mì) để người nghe dễ tiếp
thu hơn. Ví dụ: "Phần nội dung của bạn rất chắc chắn (khen). Tuy
nhiên, phần slide hơi nhiều chữ (góp ý). Bố cục màu sắc bạn chọn thì rất
chuyên nghiệp (khen)."
- Chia
nhỏ Kỹ năng (Skill Decomposition): Chia một kỹ năng phức tạp
(như "đàm phán") thành các kỹ năng nhỏ hơn (lắng nghe, đặt câu hỏi,
trình bày giải pháp, xử lý từ chối) để luyện tập từng phần.
- Ghi
hình và Phân tích lại: Ghi lại video/audio quá trình khách
hàng thực hành và cùng nhau xem lại để phân tích chi tiết.
Phần 3: Bảng so sánh các loại Coach
|
Nhận xét
Đăng nhận xét